Nghiên cứu của nhà tâm lý học Mỹ Kevin Leman trong cuốn “Thứ tự sinh” cho thấy thời gian cha mẹ dành cho con giữa thường ít hơn 25% so với con đầu và ít hơn 40% so với con út.
Đứa trẻ ở giữa – người kết nối thầm lặng của gia đình
Nhiều đứa con giữa lớn lên như những “người hòa giải” bẩm sinh. Khảo sát của Viện Khoa học Xã hội Thượng Hải năm 2022 ghi nhận: trong các vụ mâu thuẫn giữa anh chị em, tới 82% trường hợp con giữa là người đứng ra dàn xếp. Họ có trách nhiệm giống con cả, có sự thấu cảm của con út, nhưng lại hiếm khi được nhìn nhận đúng mức.
Hình ảnh Deok-sun trong bộ phim Hàn Quốc “Reply 1988” là ví dụ quen thuộc: sinh nhật luôn tổ chức chung với chị, còn đôi giày mới thì bao giờ cũng ưu tiên cho em trai trước. Đằng sau sự biết điều ấy là hiện tượng tâm lý mà Đại học Columbia gọi là “Hội chứng đứa trẻ ở giữa”—khi 67% trẻ ở giữa hình thành thói quen nhường nhịn trước năm 12 tuổi.
Nhưng cuộc đời luôn có cơ chế bù trừ thú vị
Khảo sát của Trường Kinh doanh Harvard trên 500 gia đình đông con chỉ ra rằng tỷ lệ khởi nghiệp thành công của con giữa cao hơn con cả tới 18%. Những kỹ năng được rèn giũa từ nhỏ như thương lượng, cân bằng nhu cầu của mọi người hay nhạy cảm với nguồn lực lại trở thành lợi thế lớn khi trưởng thành.
Tiểu sử Steve Jobs cũng cho thấy việc sống giữa hai thế giới—gia đình ruột và gia đình nhận nuôi—giúp ông có góc nhìn “người ngoài”, góp phần hình thành tư duy sáng tạo khác biệt.
Nhiều nghiên cứu bổ sung rằng khi bước vào tuổi trung niên, con giữa thường xử lý các mối quan hệ phức tạp tốt hơn và có tốc độ thăng tiến nghề nghiệp cao hơn 27% so với dự đoán ban đầu.
Khi vai trò trong gia đình được tái định nghĩa
Nhà trị liệu Nhật Bản Kawai Hayao từng đưa ra khái niệm “thứ tự linh hoạt”, cho rằng khi con cả gặp khó khăn, đứa con thứ hai thường tự nhiên bước lên đảm nhận vai trò dẫn dắt.
Tại phòng tư vấn của một bệnh viện hạng ba ở Bắc Kinh, chị Trương (42 tuổi) chia sẻ: “Tôi là người mua nhà cho bố mẹ, là người túc trực khi họ hóa trị. Nhưng đến lúc công chứng di chúc, tôi mới biết căn nhà tổ đã được sang tên cho anh cả từ lâu.”
Sự vỡ lẽ đó phản ánh trải nghiệm chung của nhiều người con giữa. Khi bước vào trung niên, khoảng 30% trong số họ bắt đầu học cách thiết lập ranh giới, nhìn lại vai trò của mình trong gia đình.
Mỗi vị trí trong gia đình đều có một món quà riêng
Con cả thường nhận nhiều kỳ vọng và nguồn lực. Con út được bao bọc và nuôi dưỡng cảm xúc. Còn con giữa—dù ít được chú ý nhất—lại tích lũy sự từng trải, khả năng thích ứng và trí tuệ trong các mối quan hệ. Đó là thứ tài sản vô hình nhưng vô giá.
Họ giống như búp chè nhị xuân: không còn non xanh như lứa đầu, nhưng lại giữ được vị ngọt hậu bền bỉ.
Khi ta thôi dùng hai chữ “thiệt thòi” để đo đếm, sẽ thấy người luôn âm thầm dàn xếp mọi việc ấy từ lâu đã trở thành trụ cột ẩn mình của gia đình.
Và trong buổi họp mặt sắp tới, hãy để ý xem ai là người lặng lẽ đứng dậy rót thêm trà cho mọi người—rất có thể chính là người con giữa, người mang đến tình yêu lặng lẽ nhưng bền bỉ cho cả nhà.
