Cho đến ngày con trai tôi dẫn về một cô gái ngoài Bắc, giới thiệu là “người yêu, lỡ có bầu rồi”. Tôi suýt nghẹn.

Cô ta nhỏ nhắn, nước da ngăm, nói giọng Bắc đặc, dạ vâng quá mức, ăn mặc thì… quê mùa – váy hoa, dép nhựa. Nhìn là biết không hợp với cái nền sàn gỗ lim trong căn biệt thự này.

— Mẹ ơi, cô ấy giỏi tiết kiệm, biết lo cho gia đình.

Tiết kiệm? Tôi thầm nghĩ. Với nhà này, chỉ cần biết cư xử cho khéo là được, tiết kiệm làm gì cho khổ.

Nhưng đứa cháu nội đang lớn từng ngày trong bụng khiến tôi chẳng thể nói “không”. Đám cưới được tổ chức đơn giản hơn thường lệ – phần vì tôi không muốn họ hàng dị nghị rằng con trai tôi “bị ép cưới”.

Những ngày đầu sau cưới, tôi cố gắng bỏ qua sự lạc lõng của cô con dâu Bắc bộ giữa lòng nhà Nam. Nhưng càng sống cùng, tôi càng khó chịu.

Con dâu tôi đúng là tiết kiệm… quá mức.

Bữa cơm có ba món, món nào cũng đạm bạc. Cô ấy giặt đồ bằng tay thay vì dùng máy giặt, vì “sợ tốn điện”. Cái gì cũng cũ mèm mới dám bỏ. Khăn lau bếp rách chằng chịt mà vẫn dùng.

Tôi bực mình.

— Cái nhà này không thiếu tiền. Con sống sao cho thoải mái vào, đừng biến nhà chồng thành ký túc xá sinh viên nghèo chứ!

Con bé chỉ cúi đầu:

— Dạ, con quen rồi ạ. Với lại, con nghĩ dành dụm thì sau này phòng khi có chuyện…

Có chuyện? Tôi cười thầm. Với một gia đình có ba mặt tiền ở quận 1, chuyện gì có thể xảy ra chứ?

**

Ai ngờ, chuyện xảy ra thật.

Dịch bệnh ập tới như cơn lũ quét. Cửa hàng vàng đóng cửa, dòng tiền kẹt lại. Mọi thứ tưởng như chỉ tạm ngưng, ai dè vài tháng sau, chồng tôi – vì tin bạn – đã ký bảo lãnh cho một đối tác lâu năm. Họ vỡ nợ rồi biến mất.

Vụ việc như vết dầu loang. Nhà tôi bị cuốn vào vòng xoáy nợ dây chuyền. Chủ nợ đến đập cửa, ngân hàng gửi thông báo siết tài sản. Ngôi biệt thự ba mặt tiền bị kê biên trong một đêm tháng Sáu oi ả.

Tôi không ngờ có ngày mình phải xếp đồ vào túi vải, rời khỏi căn nhà từng là biểu tượng của quyền lực. Mấy bà bạn ngày xưa cũng biến mất không tăm tích.

Chúng tôi dọn về căn nhà trọ thuê tạm ở ngoại thành. Tôi ngồi nhìn tấm ảnh gia đình chụp trước cổng biệt thự, lòng chua xót. Con trai tôi hoang mang, thất nghiệp. Đứa cháu nội còn nhỏ, chưa biết gì. Còn con dâu tôi… vẫn vậy.

Vẫn lặng lẽ nấu cơm, giặt đồ bằng tay, dậy sớm nấu cháo cho cả nhà. Nhưng khác một điều – là hôm ấy, cô đưa cho tôi một quyển sổ tiết kiệm.

Tôi mở ra. Bên trong có hơn 600 triệu đồng.

Tôi sững người:

— Đây là tiền đâu ra?

Con dâu tôi nói, bằng giọng nhỏ nhẹ:

— Là tiền con để dành suốt ba năm qua. Một phần ông bà ngoại của cháu cho cháu. Cộng thêm mỗi tháng, từ tiền chợ mẹ đưa, con chỉ tiêu một nửa, phần còn lại con gửi tiết kiệm. Rồi con tập bán hàng online thêm ban đêm, mẹ không để ý đâu ạ.

Tôi lắp bắp:

— Mà… sao con không nói?

— Vì con sợ mẹ buồn. Mẹ từng nghĩ con sống tiết kiệm là keo kiệt, con cũng buồn chứ. Nhưng con nghĩ, mình là dâu, là vợ, là mẹ – nếu mình không vun vén thì ai lo?

Tôi bỗng thấy cổ họng mình nghẹn ứ. Người phụ nữ mà tôi từng xem thường, giờ đây lại là người duy nhất giữ cho gia đình tôi không rơi xuống đáy.

Giữa lúc tôi ngồi đếm từng đồng còn lại, thì con dâu tôi – người từng bị tôi khinh khi – lại là người đưa tôi tấm phao giữa dòng đời xiết nước.

**

Nhờ khoản tiền đó, chúng tôi thuê được một mặt bằng nhỏ. Cộng thêm số tiền vay mượn từ người thân, bạn bè con trai tôi mở lại cửa hàng quy mô khiêm tốn hơn. Vài năm sau, công việc khấm khá dần. Nhưng lần này, tôi không còn vội kể với ai rằng “nhà tôi có mấy mặt tiền” nữa.

Tôi học cách trân trọng những điều không mang ánh kim lấp lánh – như bàn tay sần sùi của con dâu khi nắm tay cháu tôi, như cách cô ấy vẫn chừa phần đồ ăn ngon cho người khác, như ánh mắt bình thản của cô khi dọn mâm cơm dù nhà chỉ còn vài trăm ngàn trong túi.

Người ta thường đánh giá phụ nữ qua cách họ mặc, cách họ nói, nhưng tôi đã từng sai.

Trên đời, có những người lặng lẽ, âm thầm – nhưng khi giông bão ập tới, họ lại là mái nhà cuối cùng còn đủ vững để cả gia đình tựa vào.

Tôi nhìn cháu nội đang tập viết bảng chữ cái, lòng bỗng nhẹ tênh.

Nhà không còn ba mặt tiền. Nhưng tôi đã có ba điều đáng quý hơn: một người con trai biết đứng dậy, một đứa cháu ngoan, và một nàng dâu – mà tôi nguyện cả đời gọi bằng hai chữ: con gái…

Từ ngày đó, “tiết kiệm” không còn là tiếng thở dài ám ảnh tôi nữa, mà trở thành chiếc chìa khóa mở cánh cửa mới cho cả nhà. Tôi hiểu ra rằng:

Tiết kiệm là tường thành chống giông bão. Tiền bạc dành dụm lặng lẽ từng ngày giống như những viên gạch nhỏ, đến khi biến cố ập tới mới hóa thành pháo đài vững chãi để cả gia đình trú ẩn.

Tiết kiệm là bài học nuôi dưỡng trách nhiệm. Khi người lớn biết nghĩ xa, con trẻ cũng học được cách trân trọng hạt gạo, giọt nước và công sức lao động.

Tiết kiệm không làm ta nhỏ bé, mà giúp ta tự do. Khoản tiền phòng thân cho phép ta lựa chọn – lựa chọn đứng dậy sau vấp ngã, lựa chọn bắt đầu lại mà không phải bán rẻ phẩm giá hay đánh đổi ước mơ.

Tiết kiệm là sợi dây gắn kết yêu thương. Những bữa cơm giản dị, những tấm khăn vá lại, những đồng lương nho nhỏ gom góp… tất cả đều là lời nhắc nhở rằng ta đang cố gắng cho nhau, chứ không phải vì nhau.

Tôi nhìn con dâu – “cô gái dép nhựa” năm nào – và thì thầm trong lòng: Cảm ơn con đã dạy mẹ bài học lớn nhất ở tuổi xế chiều.

Từ nay, mỗi lần rút tiền khỏi ví, tôi không còn hỏi: “Mua thứ này có sang không?”, mà tự nhủ: “Chi tiêu này có xứng đáng với những giọt mồ hôi của cả nhà không?”. Và khi nghe ai đó cười rằng “tiết kiệm là sống khổ”, tôi chỉ mỉm cười: Tiết kiệm không phải để khổ, mà để đến lúc khó, ta vẫn còn đường sống đẹp.