“Người gác cổng”

Tôi tên là Trịnh Nam, ba mươi tám tuổi, từng là chuyên viên thanh tra của một sở trong tỉnh. Công việc không vinh quang nhưng cũng đủ khiến cha mẹ tự hào. Vậy mà chỉ sau một cuộc họp căng thẳng – hay nói đúng hơn, sau vài câu nói quá thẳng thắn của tôi – mọi thứ đổ sụp.

Hôm đó, tôi góp ý về một dự án vốn đội lên bất thường. Tôi đưa ra số liệu rõ ràng, nhưng một phó giám đốc – người có họ hàng với nhà thầu – tím mặt. Chỉ ba ngày sau, tôi nhận quyết định điều xuống làm… bảo vệ hợp đồng, thuộc diện “hỗ trợ an ninh tạm thời”.

Tạm thời nhưng không biết bao giờ kết thúc.

Từ phòng làm việc có máy lạnh, tôi chuyển ra chòi gác đầu cổng, cạnh gốc phượng già. Áo sơ-mi trắng đổi thành bộ đồng phục xanh bạc màu. Mỗi sáng, tôi đứng thẳng người chào những cán bộ đi qua đi lại – trong đó có những người từng gọi tôi là “anh Nam”, “chú Nam”.

Giờ họ chỉ gật đầu lấy lệ. Có người còn quay mặt đi.

Nhà tôi cách cơ quan hơn 10km. Vợ tôi dạy tiểu học, lương thấp, con thì đang tuổi học. Tôi không dám nói với ai mình bị “đì”, chỉ bảo công việc thay đổi chút cho thoải mái.

Nhưng thật ra, mỗi tối nằm trong căn phòng 12m² tập thể, tôi nghe tiếng quạt quay vù vù mà sống mũi cay xè.

Cơ quan xôn xao mấy tuần liền về việc tỉnh sắp có Phó chủ tịch mới. Người ta bảo ông này trẻ, bản lĩnh, học cao từ Hà Nội về. Lịch thị sát cơ quan tôi được thông báo trước. Tất cả nơm nớp dọn dẹp, chỉnh trang.

Riêng tôi, như mọi ngày, đứng ở cổng.

Buổi sáng trời đầy mây. Khoảng 8 giờ, đoàn xe biển xanh tiến vào. Tôi đứng nghiêm, giơ tay chào. Cửa sau xe mở, một người đàn ông cao ráo, đẹp trai theo cách chín chắn bước xuống. Gương mặt sáng, đôi mắt sắc nhưng hiền.

Ông bước tới cổng nơi tôi đứng. Khi tôi cúi đầu chào và giơ thẻ để quét, mắt ông dừng lại nơi tấm thẻ công tác trước ngực tôi.

Và rồi… ông khựng lại.

Tôi thấy ông run rẩy thật sự. Tay ông giữ lấy mép thẻ, nhìn chăm chú như vừa thấy điều gì kinh hoàng hoặc khó tin.

– Anh… tên gì? – giọng ông khàn hẳn.

– Dạ, tôi là Trịnh Nam, bảo vệ…

– Trịnh Nam nào?

Tôi bất ngờ. Không nhớ mình quen với ai tầm cỡ như vậy.

Ông lùi lại một bước, nuốt khan, đôi mắt đỏ hoe.

– Trịnh Nam… trường THPT Huỳnh Văn Ngọc… phải không?

Tôi giật mình.

Nơi ấy là trường tôi từng dạy hợp đồng ba năm trước khi vào ngành. Lúc đó, vì bố bệnh nặng, tôi xin dạy kiêm việc làm thêm, cuộc sống khá khó khăn.

– Dạ đúng… nhưng sao anh biết…?

Người đàn ông siết tay lại, giọng nghẹn:

– Tôi là… Tùng đây. Học sinh khóa 2004. Thầy không nhớ tôi sao?

Tôi há hốc miệng.

Tùng ngày xưa là cậu học trò nghèo nhất lớp, gầy nhẳng, lúc nào cũng ngồi bàn cuối. Cha mất sớm, mẹ bán vé số, Tùng thường nhịn ăn sáng. Có năm em suýt nghỉ học vì không có tiền đóng phí. Tôi gom được bao nhiêu, tôi giúp bấy nhiêu. Có lần trời mưa lớn, tôi bị cảm nặng cũng cố chở Tùng về vì mẹ em chưa đến kịp.

Tôi nhớ những điều đó… nhưng không ngờ cậu học trò ngày ấy giờ đứng trước mặt tôi, trong bộ vest chỉnh tề, với danh chức khiến cả tỉnh nể.

– Trời đất… Tùng đấy sao?

Tùng cười mà nước mắt rơi.

– Em tìm thầy nhiều năm mà không ra. Em nợ thầy một đời. Vậy mà giờ gặp lại thầy trong hoàn cảnh này…

Ông quay sang đoàn tùy tùng, giọng sắc lạnh:

– Ai phân công thầy Nam đứng đây?

Không ai dám đáp.

Một phó giám đốc tím tái:

– Dạ… cán bộ điều chuyển cho hợp lý công việc…

Tùng nhìn thẳng vào tôi, giọng nghẹn đi:

– Thầy biết không… Nếu ngày ấy thầy không cho em tiền mua sách, không nói chuyện riêng để em khỏi bỏ học… chắc em không có ngày hôm nay. Thầy là người dựng đời cho em. Thầy không đáng đứng ở đây như thế này.

Tôi cảm giác cả người như bị kéo lùi về thời học trò, nơi gió chiều bật tung những trang vở lem mực của Tùng.

Tùng quay sang trưởng đoàn, dõng dạc:

– Thầy Nam từ giờ sẽ về làm trưởng phòng hành chính – nhân sự tạm quyền. Tôi sẽ kiểm tra lại toàn bộ hồ sơ điều chuyển trước đây.

Cả đoàn choáng váng. Tôi càng bối rối:

– Tùng… thầy… thầy không cần…

– Không! – ông cắt lời – Không phải em muốn ưu ái. Em chỉ muốn trả lại sự công bằng mà thầy xứng đáng.

Tôi nghẹn lời.

Nhưng twist không nằm ở đó.

Sau buổi làm việc hôm ấy, tôi được Tùng mời ăn tối. Chúng tôi ngồi trong quán nhỏ cạnh hồ. Tùng lặng lẽ nhìn mặt nước một lúc rồi nói:

– Thầy Nam… thật ra người khiến thầy bị điều xuống không phải vì thầy làm sai hay nói thẳng. Mà vì… có người cố tình đổ lỗi để che một chuyện khác.

Tôi nhíu mày:

– Ý cậu là gì?

Tùng rút trong cặp ra một tập hồ sơ cũ.

– Đây là hồ sơ kiểm toán năm trước. Trong đó có báo cáo tiêu cực mà người đứng tên xử lý là thầy… Nhưng thật ra thầy chưa bao giờ ký. Có người ký giả chữ thầy để đẩy trách nhiệm.

Tôi chết lặng.

Tôi nhớ năm đó mình đang chăm bố nằm viện, có xin nghỉ mấy ngày. Hóa ra họ đã lợi dụng điều đó.

– Em đã xác minh xong. Những dấu hiệu giả mạo chữ ký đều rõ ràng. Thầy bị điều đi chỉ để người khác thoát trách nhiệm…

Tôi siết chặt tay, ngực đau nhói.

Tùng đặt tay lên vai tôi, giọng trầm ấm:

– Nhưng thầy ơi, thầy yên tâm. Em sẽ xử lý việc này đúng luật, không để ai lợi dụng nữa. Em nợ thầy nên em sẽ giúp thầy một cách đường đường chính chính.

Tôi nhìn Tùng – không còn là cậu học trò rụt rè ngày nào mà là một người đàn ông vững chãi, đôi mắt chan chứa biết ơn.

– Cảm ơn em, Tùng. Thầy… thật sự không nghĩ có ngày…

– Không, thầy. – Tùng cười – Ân nghĩa không mất đi. Nó chỉ đi lạc một thời gian để tìm đường trở lại.

Tôi cúi đầu. Tối hôm đó, không phải gió hồ lạnh làm tôi run, mà là sự ấm áp từ một mối nhân duyên cũ.

Vài tháng sau, tôi nhận quyết định chính thức làm phó phòng hành chính – nhân sự, còn người giả chữ ký bị điều tra. Tùng không ưu ái tôi quá mức, không bao che ai. Mọi thứ đều đúng quy định, đúng trình tự.

Nhưng ông vẫn gọi tôi bằng hai chữ khiến tôi ấm cả lòng:

– Thầy Nam.

Còn tôi, từ chỗ đứng trước cổng ngày nào, giờ mỗi sáng đi ngang qua căn chòi gác, tôi vẫn chào những anh bảo vệ ở đó. Tôi hiểu cảm giác của họ. Tôi biết cái lạnh của nỗi cô đơn mang tên “bị hạ thấp”.

Và tôi luôn nhắc mình:

Đôi khi, một điều tử tế nhỏ bé mình gieo cho ai đó nhiều năm trước sẽ quay lại như một phép màu – đúng lúc mình cô đơn và thất thế nhất.