Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2022, ung thư đại trực tràng là loại UT phổ biến thứ ba trên toàn cầu, với hơn 1,9 triệu ca mắc mới – trung bình cứ mỗi 16 giây lại có một người được chẩn đoán mắc bệnh. Đây cũng là nguyên nhân gây tử vong do UT cao thứ hai thế giới, khiến hơn 900.000 người tu:vong mỗi năm.
Tại Việt Nam, TS.BS Phạm Bình Nguyên (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, ung thư đại trực tràng đang có xu hướng gia tăng nhanh chóng. Hiện căn bệnh này đứng thứ 4 trong danh sách các loại ung thư phổ biến tại Việt Nam, với hơn 16.800 ca mắc mới mỗi năm – tương đương 46 ca mỗi ngày, hay gần 2 người mỗi giờ. Đặc biệt đáng lo ngại là tỷ lệ mắc bệnh đang gia tăng ở người trẻ.
Số ca tử vong do UT đại trực tràng tại Việt Nam cũng không hề nhỏ – khoảng 8.400 ca mỗi năm, tức cứ 2 người mắc bệnh thì có 1 người không qua khỏi. “Đây là con số mà không ai mong muốn,” bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.
85% ca UT đại trực tràng có nguyên nhân rõ ràng
Theo bác sĩ Nguyên, phần lớn các ca UT đại trực tràng – khoảng 85% – bắt nguồn từ polyp tuyến, những khối u nhỏ lành tính nhưng có thể tiến triển thành UT nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Quá trình này thường kéo dài từ 10 đến 15 năm – một khoảng thời gian đủ để tầm soát và can thiệp nếu phát hiện sớm.
Ngoài yếu tố polyp, lối sống hiện đại là nguyên nhân quan trọng khác dẫn đến bệnh. “UT đại trực tràng giống như một ‘sát thủ thầm lặng’, được tiếp tay bởi chính thói quen sống thiếu lành mạnh của chúng ta,” bác sĩ cảnh báo.
Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
-
Chế độ ăn uống thiếu lành mạnh: Ăn nhiều thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán trong khi thiếu rau xanh và chất xơ.
-
Lười vận động: Ngồi lâu, ít vận động làm chậm quá trình tiêu hóa, tăng khả năng hình thành khối u.
-
Thói quen xấu: Hút thuốc, uống bia rượu thường xuyên góp phần tạo môi trường thuận lợi cho UT phát triển.
Tuổi tác và di truyền cũng là yếu tố nguy cơ
Nguy cơ mắc bệnh tăng dần theo tuổi, đặc biệt sau 50. Tuy nhiên, xu hướng trẻ hóa bệnh đang ngày càng rõ rệt, nhất là ở những người trẻ chủ quan với sức khỏe. Ngoài ra, tiền sử gia đình cũng là một yếu tố cần lưu ý – nếu người thân từng mắc UT đại trực tràng, nguy cơ của bạn sẽ cao hơn mức trung bình.
Tin vui: Hoàn toàn có thể phòng ngừa đến 90%
Theo bác sĩ Nguyên, UT đại trực tràng là một trong những bệnh có thể phòng ngừa hiệu quả nếu duy trì lối sống lành mạnh, bao gồm:
-
Ăn uống khoa học: Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thịt đỏ, đồ nướng cháy, chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn.
-
Vận động thường xuyên: Duy trì ít nhất 30 phút hoạt động thể chất mỗi ngày, tránh lười vận động. Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá.
-
Tầm soát định kỳ: Bắt đầu tầm soát từ tuổi 45, hoặc sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ di truyền.
